Nesto zanimljivo

[I.Dzon]

Arheolog Bora Dimitrijević, direktor Narodnog muzeja, Zaječar
Koreni hrišćanstva nalaze se u Srbiji
Milena Marjanović | 27. 02. 2010. - 00:02h | Komentara: 1

U 3. veku Rimsko carstvo se protezalo od Engleske skoro do Indije. Imperija je bila prevelika i Rim, kao glavni grad, gubi moć, vlast politička, ekonomska i kulturna se seli u provincije, pre svega na Balkan, odakle se upravlja carstvom.



Bora Dimitrijević: „Iskoristimo brend Uneska koji nam je dat upisivanjem Felix Romuliane na listu svetske baštine.“



Ovde, na tlu današnje Srbije nalaze se i koreni evropskog hrišćanstva, smatra arheolog Bora Dimitrijević, direktor Narodnog muzeja u Zaječaru, čija je uža specijalnost Felix Romuliana - Galerijeva carska palata, danas arheološki lokalitet s kapijama, bedemima, termama, stubovima, fontanom... i ostacima čak tri ranohrišćanske crkve, upisan na listu svetske baštine 2007. godine.







S tla današnje Srbije potiče čak 17 rimskih careva. Zbog čega su u ovom trenutku posebno značajna dva - Galerije i Konstantin Veliki?
- Konstantin Veliki, rođen u Nišu, Milanskim ediktom (313. godine) uvodi hrišćanstvo u Evropu. Milanski edikt će 2013. biti proslavljen kao početak vladavine hrišćanstva svetom, što nije sasvim tačno. Jer ovaj edikt samo priznaje ravnopravnost hrišćanstva sa ostalim mnogobrojnim religijama širom Rimskog carstva. (Istine radi, Milanski edikt zajedno donose dva imperatora: Konstantin i njegov suvladar Licinije, ali je na drugog istorija zaboravila!?)
Drugi imperator Galerije, rođen kraj Zaječara, više je zabeležen u istoriji kao progonitelj hrišćana zbog pizme koju su prema njemu imali hrišćanski panigiričari, a skoro da je potpuno nepoznat podatak da je, u stvari, prvi edikt o toleranciji hrišćanstva doneo upravo on u Nikomediji (Izmir) 30. aprila 311. godine, znači dve godine pre Konstantina. Jedan od razloga što hrišćanski panagiričar Laktancije, na primer, prednost daje Konstantinu jeste i taj što mu on vaspitava decu na dvoru u Triru.


Zašto Galerije koji progoni hrišćane (po Laktanciju) ipak donosi prvi edikt o toleranciji hrišćanstva?
- Laktancije piše da je Galerije doneo Edikt pred smrt, kajući se zbog progona hrišćana. Međutim, postulat pokajanja na ovom svetu zarad carstva nebeskog stiže tek sa hrišćanima. Pagani ga nemaju, a pogotovo pokajanje nije nužno Galeriju, koji zna da će kao rimski imperator, dakle besmrtan, biti uzdignut među bogove. Smatram da mudri Galerije donosi prvi edikt o verskoj toleranciji jer uviđa da će hrišćanstvo pobediti, da je nezaustavljivo. Progon hrišćana koji se pripisuje Galeriju zasigurno je inicirao Dioklecijan kao glavni imperator. Međutim, snažnoj hrišćanskoj zajednici u Splitu, gde je Dioklecijan živeo, bilo je uputnije da svog vladara opere od istorijske faktografije...


Naučnici, ipak, prenebregavaju Galerijev edikt?
- Zato što nije zaživeo jer je njegov tvorac preminuo mesec dana nakon što je akt obnarodovan u Nikomediji. Kraj 3. i početak 4. veka je vreme trenja između dva sveta, paganskog i hrišćanskog. Jedan lagano odlazi - drugi stupa na svetsku pozornicu. U Galerijevom aktu se, međutim, prvi put oseća duh tolerancije prema novom. Dosta istoričara se slaže da je Konstantin Veliki u stvari prepisao Galerijev edikt, i to iz pragmatičnih političkih razloga, a ne verskih. (Najverovatnije da Konstantin ni na samrtnom odru nije primio hrišćanstvo.) Fakti govore još nešto: pošto se Dioklecijan povukao s vlasti, a Galerije postao glavni avgust na istoku, progona hrišćana više nema. Galerije želi da održi carstvo koje puca po svim šavovima i zato je tolerantniji.


Šta otkrivaju dva groba u Romulijani?
- Rimski carevi se smatraju potomcima Jupitera i Herkula. Na kraju života uznose se na nebo činom koji se naziva apoteoza. Galerije je poslednji rimski car koji je uzdignut među bogove. Ovaj čin obavljen je na brdu Magura, 800 metara od istočne kapije Romulijane i tu se nalaze ostaci dva carska mauzoleja i dva džinovska tumula na kojim je izvršena apoteoza Galerija i njegove majke Romule, po kojoj je svojoj palati dao ime.


Kakvu korist Srbija može imati od iznetih dokaza da se koreni evropskog hrišćanstva bespogovorno nalaze u Srbiji, između Zaječara i Niša?
- Narodni muzej u Zaječaru, u saradnji s Nevladinom organizacijom OGI iz Niša, već je krajem 2009. predstavio projekat "Koreni evropskog hrišćanstva" u Nišu, Leskovcu, Pirotu, Vranju, Beloj Palanci, Negotinu i Boru, a sada to čini i na Sajmu turizma u Beogradu. Cilj je da se multimedijalnom prezentacijom podigne nivo svesti o značaju kulturnog nasleđa istočne i južne Srbije za evropsko hrišćanstvo. Projekat predočava turističku šansu Srbije. Jer dva imperatora su ostavila za sobom dva dragulja, Romulijanu i Medijanu. Pridodamo li im rimske eksponate iz muzeja u Pirotu, Vranju i Leskovcu, kao i u Beloj Palanci, gde su ostaci episkopskog sedišta Remezijane, eto nam profitabilnog itinerera. Upisivanjem Felix Romuliane na listu svetske baštine, Unesko nam je dao brend, treba da ga iskoristimo. Sada je minut do dvanaest jer 2013. Evropa obeležava veliki jubilej hrišćanstva!



Vojskovođe čuvari Rimskog carstva
- Skoro 50 godina u 3. veku Rimskom imperijom vladaju tzv. vojnički carevi. Braneći Carstvo od varvara, vojskovođe biraju cara među sobom, nahrabrije i najpametnije. Imperator Dioklecijan menja način vladavine u Carstvu i uzima sebi jednog suvladara - Maksimilijana. Dioklecijan vlada na istoku Carstva, a Maksimilijan na zapadu. Kako ni dva avgusta nisu bila dovoljna, svaki sebi uzima po jednog cezara. Maksimilijanov je Konstancijus Hlorus, otac Konstantina Velikog, Dioklecijanov je Galerije. Umesto jedne prestonice - Rima, sada postoje četiri. Dioklecijanova je Nikomedija (Izmir), Galerijeva Sirmijum (Sremska Mitrovica), Maksimilijanova Mediolanum (Milano), a Konstantinova Treveris (Trir). Ovaj oblik vladavine naziva se tetrarhija - objašnjava Dimitrijević - a njen najuporniji branitelj upravo je naš Galerije, svestan da se samo tako rok trajanja Rimskog carstva može produžiti