Tvrđava u Baču

Preuzeto sa zvaničnog sajta opštine Bač www.bac.co.yu ,gradića po kom Bačka dobi ime.
'''''''''''''''''''' '''''''''''''''''''' ''''''''''''''''''

Istorija Bača počinje još u bronzano doba. Naime, u Budimpešti se čuva mač iz tog perioda koji je nađen u okolini današnjeg Bača. Iskopine kod današnjeg Bača iz rimskog perioda pokazuju da je tu nekada bila veća rimska naseobina, koja je stradala usled nasrtaja Varvara.
Drevni grad na Mostongi, koja je danas isušeno korito reke, dao je ime celoj regiji- Bačka. Prvi tragovi u pisanim izvorima o Baču i području oko njega potiču još iz perioda Justinijana, kada gospodar Carigrada i car Istočnog rimskog carstva pominje Bač u svom pismu, godine 535..
Bač je prema nekim letopisima bio i Avarska tvrdjava (873. god.). Ugarski kralj Stjepan i osnovao je u Baču županiju, a na prelazu prvog milenijuma u drugi, Bač je već bio izgrađen i utvrđen grad, povezan Mostongom sa Dunavom. Za vreme Arpadovića Bač postaje ne samo crkveno sedište nadbiskupije već i kraljevski grad u koji dolaze plemići i vladari na dogovore, zborove i skupštine. U XII veku Bač beleži veliki uspon.

U tom periodu se prvi put u pisanim izvorima pomonje moćna tvrđava koja će pretrpeti nekoliko rušenja i obnavljanja a čiji su ostaci i danas izazov za naučnike i turiste. Na čelu Bačke županije bili su veliki župani, koje je imenovao kralj. Sve do provale Mongola 1241 god., župani su bili upravnici ovog područja. Oni su sakupljali priloge, postavljali vojne i civilne zapovednike. Od XII veka ustanovljen je običaj da se jednom godišnje ugosti kralj. U gradu su se nalazili osim župana i podžupani, sudije, vojno osoblje i dr. Kada je prošla mongolska najezda Bela IV vraća sjaj ovom gradu. Odlaskom Arpadovića sa istorijske scene Bač ipak ne gubi svoj značaj.

U XIV veku su zabeleženi sve češći upadi Turaka. Mnogi pohodi na Turke su kretali iz Bača. U vreme Mohačke bitke i Bač je dao svoju konjicu. Međutim prodor Turaka nije zaustavljen pa Bač, početkom XV veka nakon Mohačke bitke i pada Beograda, biva osvojen. Tvrđđavu Bač je tada dosta dugo i uspešno branio srpski despot Stefan Berisavljević.
Bač je, kažu zapisi imao više stanovništva, zanatlija i raznih zanimanja nego zajedno Sombor, Subotica, Apatin i Bečej. Međutim posle Rakocijeve bune i rušenja Tvrđave, Bač počinje da gubi značaj na ovom području.
Osnovna snaga postojanja naselja Bač se crpi iz dubokih korena istorije, kada je ovaj prostor bio sedište kulturnih zbivanja šireg prostora današnje Bačke.Tvrđava, kao materijalni dokaz tih burnih vremena, je mesto dubokih vrednosti oko koga treba graditi interese kako stanovništva, tako i privrede opštine Bač, kao osnovnih poluga revitalizacije same tvrđave, te kulturnih zbivanja u samoj tvrđavi, sportsko rekreativnih zbivanja oko tvrđave u bivšem meandru reke Mostonge kao i turističkih i poslovno-turističkih zbivanja na širem prostoru oko tvrđave.

Foto:Wikipedia
------------------------------------------

U vreme ugarskog kralja Karla Roberta Anžujskog (1338-1342) grad na Mostongi dobija četvorougaonu kulu sa šest spratova, značajnu za odbranu grada. Danas je to najstarija srednjevekovna tvrđava u Vojvodini. Grad tada ima osam kula, razne odaje upravitelja okruga, hodnike, boravišta za stražu, kuhinju, bunar, štalu i sl. Ispod grada se razvijalo civilno naselje , podgrađe, u koje se ulazilo preko pešačkog mosta kroz kapiju "Šiljak" gde se svojevremeno nalazio drveni pokretan most, tipičan za ondašnje vreme. Bač tada postaje važno vojno, političko, kulturno i crkveno sedište. U periodu nakon Mohačke bitke, 1529 godine grad i tvrđava su bili pod turskom vlašću. Iz tog perioda potiču i opisi Bačke tvrđave u putopisima Evlije Ćelebije. Prema pisanju putopisaca grad je bio opasan u širokom krugu rovovima ispunjenim vodom.

Od vremena Rakocijeve bune (1703 - 1711) tvrđava biva spaljena, razrušena i napuštena. Pored toga Bačka tvrđava je ostala najbolje očuvana srednjevekovna tvrđava u Vojvodini. U Baču se i danas nalaze ruševine nekadašnje tvrđave čija je osnova u vidu nepravilnog petougaonika. Tvrđava leži na maloj uzvišici u odnosu na grad , u čijem podnožju se nalazi presuhlo korito reke Mostonge. Prvobitno je tvrđava bila opkoljena rovovima ispunjenim vodom iz rečice Mostonge. Ovaj rov je i danas uočljiv. U tvrđavu se ulazilo preko pokretnog drvenog mosta.
U ruševinama danas postoje četiri bočne i jedna centralna kula visine 18m, koja je delimično rekonstruisana.
Tvrđava Bač je nesumnjivo najznačajnija spona sadašnjosti i prošlosti ovog, istorijski veoma značajnog grada na teritoriji Vojvodine a sigurno i šire. Ona neupadljivo živi sa stanovništvom Bača, prekrivena slojevima zaborava , taloženog tokom vekova, u vihoru svakodnevnog života prošlih i sadašnjih generacija.

'''''''''''''''''''' '''''''''''''''''''' '''''''''''

Donžon kulu su pre nekog vremena po drugi-treći put restaurirali. Kojekakvi su u protekle dve decenije palili etaže napravljene od drveta i rušili crep sve dok opštinski nisu konačno stavili jaka metalna vrata na njen ulaz i zaključali ih. Ono što nigde nećete u knjigama naći o ovoj kuli je podatak da u njoj možete videti kako je u to vreme izgledao toalet (na svakoj etaži po jedan).

LazareS, bilježim se s najizvrsnijim poštovanjem!

Dozvoli da ukratko nadopunim s par crtica tvoj doduše sažeti ali svakao zanimljiv i koristan kulturno-povijesni pregled Bača. Prema čuvenom mađarskom arheologu svjetskoga glasa, Andrasu Mocsyu, čini se da je u Baču postojala i rimska vojna instalacija (na istome mjestu gdje je i srednjovjekovna trvđava). Doduše, za Rimljane baš i nije uobičajeno da se utvrđuju na lijevoj obali Dunava, osobito ne duboko u barbarskome prostoru. No, izuzetaka je, čini se, ipak bilo. Uostalom, poznat je Onagrinum kao rimska fortifikacija koja se također nalazi na lijevoj obali Dunava. U Baču, valjda na prostoru tvrđave, pronađene su i rimske opeke s pečatom OF AR. O tome vidi u: Andras Mocsy, Kasnorimska obalna utvrda u Bačkoj?, "Osječki zbornik", XII, Osijek, 1969., str. 71-79; Vesna Šaranović-Svetek, Ciglarstvo kao značajna privredna grana na području jugoslavenskog dela provincije Donje Panonije, "Rad vojvođanskih muzeja", 32, Novi Sad, 1990., str. 54.

LazareS, ako nešto saznaš o možebiti dosad nepoznatim rimskim nalazima s područja Bača ili nekoj literaturi na tu temu molim te javi mi. Unaprijed ti zahvaljujem!

No problemo, Terminuse
Zamoliću i mog prijatelja arheologa za te informacije i literaturu.
Što se tiče rečenog o rimskim postajama u dubini "varvarske" teritorije: Negde na forumu sam i video kartu na kojoj je ucrtana rimska granica koja je poprilično preko Dunava na teritoriji Bačke. Bač nije daleko od današnje obale Dunava a u ono vreme je bio još bliži za brodove,jer je pomenuta reka Mostonga tekla pored naselja. Kad to imam na umu, ni ne čudi me da je tu postojalo nekakvo rimsko zdanje ili nekakva njihova predstraža. Koliko znam, duž današnje obale Dunava sa bačke strane ima nekoliko svedoka njihovog boravka na ovim prostorima: Rimski šančevi u NS, ostaci nekakve male kule ili zgrade na prostoru izmedju Begeča i Gložana (odakle se predpostavlja da je uzimana rimska opeka za "hazarske" nadgrobne menore u Čelarevu) i pojedinačni nalazi na teritoriji Bačke Palanke (koji su tu dospeli možda i trgovinom sa "varvarima" ).

[banebeograd]

i ovde pominju ovu lepu tvrdjavu
www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=431938

Vidim da diskutujete o Baču kao rimskom Castrum-u ( utvrdjenju...), pošto živim u Baču i posećujem redovno tvrđavu sa klincima moram da kažem da sam i ja čuo to predanje o Baču, opeke ili cigle nisam video tamo.
Redovno se vrše nekakva iskopavanja na tvrđavi, pošto radim pre podne pa do 4 nikada ne zateknem te arheologe.

Medjutim sta sam hteo da kažem, nedavno sam bio u selu Vajska ( pored Bača ali bliže Dunavu) kod jednog prijatelja koji me je odveo na jednu njivu u mestu Bođani ( još bliže Dunavu, tj. jako blizu) i tamo sam video ogromne količine cigala koje se redovno izoravaju. Cigle su sigurno rimske, imale su i oznake ali ih se nesećam. Čim saznam javljam o čemu se radi.

Toliko od mene za sada.

Pozdrav.

Interesuje me da li je obeležavanje opeka kod rimljana bilo pravilo ili izuzetak...?

[Enigma]

Nije pravilo, ali ima puno obilježenih. Ako je netko upućen u ovu problematiku, neka iznese ono što je pročitao, odnosno naučio.

Obišao sam skoro jedan znani, ali zaboravljeni lokalitet... Bio sam iznenađen količinom izrovanog kamenja, opeka... Kao da je buldozerom kopano... Na vrhu se nalazilo veoma mnogo opeka. Celo područje je "prorešetano", sve je povađeno, ispreturano... Nisam hteo da se mlatim merenjem, ali opeke su otprilike 25x25x5cm...