Istorija Gradova-Beograd

Samuilovo carstvo
http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12801 &postcount=40



Samuilovo ili Makedonsko (Zapadnobugarsko) carstvo (976-1018) je država koja je nastala iz ustanka komitopula (sinovakomite/kneza Nikole) prvog, u nizu od tri, slovenska ustanka protiv Vizantije u X i XI veku. Svoj vrhunac dostigla je za vladavine cara Samuila. Posle poraza na Belasici i Samuilove smrti (1014.), njegov sinovacJovan Vladislav je ubistvima uže Samuilove porodice preuzeo vlast. Vizantija je nakon toga uspela da pobedi ustanike i da nakon Vladislavove smrti prilikom odbrane Drača (1018.) pobednički uđe u Ohrid i sruši Makedonsko carstvo tj. uguši ustanak Komitopula. Državne tradicije Samuilovog carstva su se još dva puta dizale iz pepela:

• 1040. - Pod Petrom Deljanom
• 1072. - Pod Đorđem Vojtehom (odnosno Konstantinom Bodinom)

//
Ustanak komitopula

Samuilovo carstvo 996. godine, prema D.Rizovu (Die Bulgaren in ihren historischen, etnographishen und politischen Grenzen, Berlin 1917, p. 14)


Vizantinci su nakon osvajanja bugarskog carstva, 971. godine, zaveli okrutnu upravu u Makedoniji zbog čega je 976. godine buknuo ustanak protiv Vizantije. Na čelu ustanka našla su se četiri sina vojvode-komite Nikole tzv. komitopuli: David, Aron, Mojsije i Samuilo. Tokom pobune u borbi su poginuli David(ubili su ga makedonskiVlasi na planinama između Prespe i Kostura) i Mojsije(prilikom napada na Ser), dok su Aron i Samuilo uspeli da proteraju Vizantince iz Makedonije. Među braćom je došlo do neslaganja oko nastavka delovanja jer je Aron bio za postizanje sporazuma sa caremVasilijem II, dok je Samuilo bio za nezavisnost države, koje se okončalo Aronovom smrću po Samuilovoj naredbi.Podizanje pobune čiji je cilj bilo stvaranje slovenskog carstva pozivajući se na tradicije prvog bugarskog carstva privukla je 979.godine ustanku nekadašnje bugarske prinčeve Borisa i Romana koji su živeli u Carigradu.Tokom puta Boris je ubijen,jer su ga Bugari zbog grčke odeće zamenili za Vizantinca,međutim Roman je stigao do Vidina,ali nije naišao na oduševljenje naroda.Samuilo mu nije predao vlast iako je on na nju polagao pravo,tako da se Roman najverovatnije morao zadovoljiti položajem namesnika u Skoplju.

Samuilova osvajanja

Samuilo je krenuo da proširuje svoje zemlje koristeći se unutrašnjim sukobima u Vizantiji i njenom zauzetošću na drugim stranama,prvenstveno pobunama u Maloj Aziji(pobuna Varde Sklira). Već 979.godine prodire u Tesaliju i neuspešno opsedaLarisu,međutim grad već 983.godine uspeva da zauzme,preselivši tamošnje Slovene u Makedoniju.Širenje slovenskog ustanka primoralo je mladog cara Vasilija II da 986.godine krene na Sofiju,koja je tada bila najistočniji Samuilov posed.Međutim,Vizantinci nisu otpočeli opsadu grada već su zadovoljili blokadom koju su posle tri nedelje morali da podignu zbog nedostatka hrane i povuku se ka Carigradu.Tokom povlačenja slovenska vojska ih je,predvođena samim Samuilom,sačekala u klancimaTrojanovih vrata(bitka kod Trojanovih vrata) i razbivši 17.08.986.godine u potpunosti vizantijsku vojsku.Posledica ovog poraza bilo je izbijanje građanskog rata u Vizantiji koji je paralisao svaki pokušaj da se ustanak uguši.Vasilije je nakon tri godine sukoba uz pomoć Rusa uspeo da povrati kontrolu nad Carstvom,ali je za to vreme Samuilo je napravio pohod na zapad zauzevši skoro sve srpske zemlje(Duklju,Travuniju,Bosnu,Rašku),da bi 989.godine zauzeo Ber i Srpčište(Srbicu).Prilikom zauzimanja Duklje zarobljava Jovana Vladimira, ali ga vrlo brzo vraća na dukljanskipresto kao muža svoje ćerkeKosare i svog zeta.Već naredne godine Samuilo osvaja Epir i dračku temu,pripojivši svojoj državi i sam Drač,koji mu je najverovatnije predao njegov tast i upravnik grada Jovan Hrisilije.

Samuilovo carstvo

Njegovoj državi pripojeni su: Epir,Tesalija, Duklja, Raška, Bosna, Travunija, Srem, današnja Albanija i Podunavska Bugarska. Samuilo se nakon toga proglasio za cara pozivajući se na titulu Simeona Velikog, uzdigao je Ohridsku arhiepiskopiju na rang patrijaršije, a prestonicu iz Prespe premestio u Ohrid.

Početak propasti

Samuilo 996. godine kreće u novi pohod potukavši Vizantince pod Solunom, posle čega se još više osnažuje i 997. godine prodire do Korinta i Peloponeza.Međutim na povratku kod Sperhija Vizantinci predvođeni Nićiforom Uranom u noćnom napadu nanose strahovit poraz Slovenima.U borbama je sam Samuilo teško ranjen i jedva je uspeo da se spase sa sinom,dok je u borbi zarobljeno oko 12 000 njegovih vojnika.Iste godine Uran pokreće prvu uspešnu ofanzivu na Samuilovu državu i gotovo nesmetano pljačka i pleni skoro tri meseca.
Samuilo 1001. godine pokreće ofanzivu ka Hadrijanopolju i Carigradu, ali u taj sukob okončava 1004. godine njegovim porazom, mada su njegove trupe preko Filipolja stigle do Hadrijanopolja. Posledica toga je vizantijsko zauzimanje skoro polovine njegove zemlje. Dok je Samuilo nadirao ka Hadrijanopolju,Vasil ije je 1002.godine zauzeo sever današnje Grčke.Samuilov zetDobromir predaje Ber bez borbe dobivši zauzvrat titulu antipata.VojskovođaDimitrije Tihonas predaje Kolindron,pod uslovom da on i njegove trupe dobiju slobodan prolaz ka središtu Samuilovog carstva.Sledeće na udaru bilo je Srpčište koje junački branio vojvoda Nikolica,ali je grad na kraju ipak pao u Vasilijeve ruke,a Nikolica u zarobljeništvo.Vasil ije je tako ovladao celom Tesalijom,a na povratku u Solun zauzima Voden povrativši tako kontrolu nad celokupnom Egejskom Makedonijom.Vasilije se potom okreće severu države i,dok Samuilo na Veliku Gospojinu1003.godine upada i pljačka Hadrijanopolj,zauzim a Vidin i kreće na Skoplje.Samuilo(koji se posle upada u Hadrijanopolj brzo povukao ka Makedoniji) je pokušao da na Vardaru zaustavi Vasilijev prodor,međutim vizantijski car odnosi još jednu veliku pobedu.Nakon toga Vasilije ulazi u Skoplje koje mu je predao namesnik grada i bugarski princ Roman.Car je na povratku pokušao da osvoji i Pernik na Strumi,ali mu to ne polazi za rukom,a Samuilo 1004.godine pokreće svoju poslednju ofanzivu i biva pod Solunom poražen.Veliki Vasilijevi uspesi uverili su mnoge da je on sigurni pobednik,tako da su mu 1005.godineDrač predali Samuilov zetAšot i tastJovan Hrisilije,isti onaj koji 15 godina ranije grad predao Samuilu kada je delovalo da će on biti pobednik u ratu.
Poslednji neuspesi u borbama doveli su do promene u Samuilovoj taktici.Umesto dotašnjih ofanziva,on je počeo da utvrđuju je središte svoje države Pelagonijsku ravnicu i prilaze njoj,spremajući se za odsudnu odbranu.U klisuriStrumice koju tvore Belasica i Ogražden on je podigao jaku utvrdu onemogućivši na taj način prilaz Pelagoniji u šta se početkom 1014.godine uverio i sam Vasilije II koji je tuda pokušao da se probije.Iskusni Vasilije je tada naredio Nićiforu Skifijasu,strategumakedonske teme,da pokuša da preko Belasice zaobiđe Samuilove položaje,što je ovaj i učinio.Tako su se Samuilove trupe našle između čekića i nakovnja i 29.07.1014.godinevizantijska vojska, pod komandom cara Vasilija II do nogu ih je potukla u tzv. bici na Belasici. Samuilo je uspeo da se spase i skloni u Prilep,dok je Vasilije neuspešno pokušao da zauzme Strumicu koja je odolela njegovoj opsadi. Zarobljeni na Belasici,njih oko 15 000, je po carevoj naredbi oslepljeno, dok je svakom stotom ili hiljaditom ostavljeno po jedno oko da bi mogao da vodi ostale. Zbog ove surovosti car Vasilije II je dobio nadimak Bugaroubica. Kada je Samuilo video svoju okovanu i oslepljenu vojsku umro je na mestu od srčane kapi06.10.1014.godine.

Propast države

Samuila nasleđuje njegov sinGavrilo Radomir,ali je država koju je preuzeo već stajala na staklenim nogama.U nastavku ofanzive Vasilije je ovladao Štipom i Prilepom,Melnik mu se sam predao,dok je Bitolj(u kome se nalazio Radomirov dvorac) spalio,nakon čega se vraća da prezimi u Solunu.U aprilu naredne godine Vasilije ponovo osvaja Voden,koji se u međuvremenu odmetnuo od njegove vlasti.Nakon toga Radomir šalje poslanika caru preko koga nudi zaključenje mira i svoju lojalnost,ali Vasilije odbija njegovu ponudu i pokreće novu ofanzivu udarivši na moglenski kraj.Žestok otpor koji je u MoglenuKonstantinu Diogenu i Nićiforu Sfijakisu pružio vojvoda Ivac primorao je samog Vasilija da dođe pod grad i tek je tada nakon strahovitih borbi grad zauzet,a malo zatim zauzeta je i Notija.O žestini borbi najbolje govore činjenice da je tvrđava nakon toga spaljena i razrušena,a lokalno stanovništvo preseljeno čak na drugi kraj carstva u Jermeniju,u okolinu Vaspurakana.
Posle ovih poraza na dolazi do promene vlasti u nekadašnjoj Samuilovoj državi,verovatno tokom septembra1015.godine.Samuilov sinovacJovan Vladislav(sinArona koji je po Samuilovoj naredbi ubijen) u lovu nedaleko od jezera Petriska ubija svog brata i cara Gavrila Radomira i preuzima vlast.Da bi obazbedio svoju vlast Vladislav ubija i njegovu ženu,a njihovog sina oslepljuje.Ima indicija da je ovo učinjeno uz podršku Vizantije,jer je Vasilije sa novim vladrom zaključio mir,međutim neprijateljstva su uskoro ponovo obnovljena.
Vasilije ovog puta prodire do samog Ohrida,ali ga napadi vojvode Ivca na njegovu pozadinu primoravaju da se vrati.Ivac se pred carem povukao u planine,nakon čega se on bacio na zauzimanje preostalih zapadnih delova Samuilovog carstva,zauzevši tvrđaveTermicu(nedaleko od Banjskog kraj Strumice) i Bojanu(pored današnje Sofije).
Jovan Vladislav(tvorac čuvenog Bitoljskog natpisa) je u cilju osiguravanja svoje vlasti,na prevaru dovukao u Prespusrpskogkneza i SamuilovogzetaJovana Vladimira,gde je,prema njegovoj hagiografiji,ubijen na crkvenom pragu po njegovoj naredbi 22.05.1016.godine.Krajem leta Vasilije je ponovo pokušao da osvoji Pernik,ali se posle tromesečne(88 dana) opsade povukao neobavljena posla,jer je hrabra odbrana predvođena vojvodom Krakrom pružila junačku odbranu.Tokom proleća1017.godine Vasilije zauzima Višegrad,Ber,Ostrovo i Molisk,a potom i Setinu.U borbama oko Setine,pokazalo se koliko su se tamošnji Sloveni plašili Vasilija,jer su na samu njegovu pojavu pobegli iz skoro dobijene bitke protiv Vizantinaca predvođenih Konstantinom Diogenom.
Početkom 1018.godineJovan Vladislav se odlučuje da krene u ofanzivu i sa svojim trupama napada Drač,ali je tokom borbi oko grada poginuo.Vasilije je ovo odmah iskoristio i u martu iste godine kreće na ostatke nekada moćne države.Pred cara je u Seru izašao veći broj velikaša i vojvoda i predao mu svoje oblasti izrazivši pokornost.Car im je zauzvrat dozvolio da zadrže svoje oblasti,a nekima je dodelio i titule patricija.Među tim velikašima bili su i:

• Vojvoda Krakra,koji mu je predao neosvojivi Pernik i dobio titulu patricija
• Vojvoda Dragomuž,koji mu je predao Strumicu i dobio titulu patricija
• Vojvoda Bogdan,koji mu je predao unutrašnje gradove

Vasilije posle toga pobednički ulazi u Ohrid i od Vladislavove udovice preuzima vlast od čime je Samuilovo carstvo i zvanično prestalo da postoji.
Iako je Vasilije II ušao u Ohrid,iako mu se veći deo velikaša i vojvoda predao deo njih ipak nije položio oružje i pokušao je da nastavi borbu.
Borbe Samuilovih vojvoda nakon 1018.godine.
http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12803 &postcount=42

Makedonsko ili nastavak prvog bugarskog carstva

• U istorijama na Balkanu postoji sukob oko Samuilove etničke pripadnosti, odnosno oko toga da li je njegovo carstvo treba nazivati makedonskim ili ga smatrati nastavkom prvog bugarskog carstva.

• Bugarski naučnici svoju tezu temelje na činjenicama da se Samuilo proglasio za cara i nastavljača tradicija Simeona Velikog, kao i na činjenici da je Vasilije II dobio nadimak Bugaroubica. Osim toga u korist ove teze je i činjenica da je sam Samuilov nećak, car Jovan Vladislav u Bitoljskom natpisu izjavio da je samodržac Bugarski, car Bugara, bugarskog roda. Ovu tezu, takođe podržava i određeni broj svetskih i deo srpskih istoričara (Srđan Pirivatrić i drugi).

• S druge strane treba imati u vidu da se za neku titulu u Srednjem veku morali pozivati na stare tradicije ili na neka osvajanja, što je u ovom slučaju bila Simeonova (čiji je potčinjeni Samuilov otac bio) carski venac. Kasnije je za cara, nastavljača Samuilovih tradicija, proglašen Konstantin Bodin prilikom pobune 1072. godine koja izbija pod vođstvom Đorđa Vojteha.
• Primera radi car Dušan se proglasio za cara (nastavljača vizantijskih tradicija) kada je zauzeo treći grad po snazi u Vizantiji Ser, a Solun (koji je bio drugi po snazi posle Carigrada) držao pod opsadom, pritom držeći Epir, Tesaliju i južnu Trakiju.

• Vasilije II nazvan je Bugaroubica jer se Samuilo proglasio za bugarskog cara, dok je termin Makedonac tek mnogo kasnije počinje koristiti za taj deo balkanskih Slovena. Treba imati u vidu da Grci i dan danas ne koriste taj termin.

• Srpska istoriografija, opet, redovno navodi Samuilovo carstvo kao Carstvo Makedonskih Slovena, i proučava je zajedno sa drugim srpskim zemljama Srednjega veka: Raškom, Zetom, Travunijom, Zahumljem, Paganijom, Bosnom, Dubrovnikom i Srpskom Despotovinom u današnjoj Vojvodini, što bi trebalo da implicira suštinski srpski karakter Makedonaca. (Vladimir Ćorović, „Istorija Srba“).

Spisak careva

• Samuilo (997-1014)
• http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12801 &postcount=40
• Gavrilo Radomir (1014-1015)
• Jovan Vladislav (1015-1018)
• http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12805 &postcount=44

• Petar Deljan (1040-1041)
• http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12806 &postcount=45

• Konstantin Bodin kao Petar (1072)
• http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12808 &postcount=46

Borbe Samuilovih vojvoda nakon 1018.godine

http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12801 &postcount=40


U tokom proleća1018.godine većina nekadašnjih Samuilovihvojskovođa kleknula je pred Vasilijem II,a završni čin kapitulacije nekadašnjeg ljutog protivnika Vizantije odigrao se pred Strumicom.Tu je nedaleko od grada,pred Vasilija izašao ohridski arhiepiskopJovan izjavivši da ga šalje carica Marija(udovicaJovana Vladislava) i da se ona i njena deca odriču svih vladarskih prava u njegovo ime.Car ih je posle ovoga poveo u Carigrad gde su se nastanili i dobili visoke vizantijske titule.Međutim i posle ove zvanične predaje nekoliko Samuilovih vojvoda je nastavilo borbu protiv Vizantije i povuklo se u planine da tamo organizuje otpor.
//
Car Presijam II

Vladislavova udovica Marije je izjavila Vasiliju pokornost,a sa njom je pred Vasilija izašao deo njene dece i Radomirovih potomaka.Međutim tri njena najstarija sina,koja su već stasala za borbu nisu bila u Strumici.Presijam,Alusijan i Aron su se povukli na planinu Tomor sa nešto ljudi.Tamo je Presijam kao najstariji proglašen za cara Presijama II i otpočeli su sa pripremama za nastavak oružane borbe.
Međutim uskoro se pokazalo da su izgledi za bilo kakav ozbiljan uspeh nikakve,a verovatno im je i od majke stigla poruka,da im Vasilije ništa ne zamera i da ih ne čeka utamničenje.Tako su prinčevi,kada je Vasilije ponovo došao u Makedoniju i iz Devola pozvao odmetnute vojskovođe da se predaju,obećavši opštu amnestiju i zadržavanje starih poseda,odlučili da prekinu pripreme za otpor i predaju se Vasiliju na milost.Car ih je u Devolu lepo primio,dodelivši Presijamu titulu magistra(lat: magistros),posle čega su se sa ostalim članovima njihove uže i šire porodice preselili u Carigrad.Tamo su živeli kao i ostalo vizantijsko plemstvo,a Alusijan je čak dogurao do položaja stratega u temi Jermeniji sa sedištem u Teodosijopolju.

Otpor vojvode Ivca

Jedan od onih koji nisu položili oružje bio je i jedan od najboljih,uz vojvodu Krakru,Samuilovih vojskovođa vojvoda Ivac.On je u gradu Proništu,na planini Vrohotu,počeo da okuplja protivnike kapitulacije i da organizuje jedinice za otpor vizantijskoj okupaciji.Vasilije,koji je,zbog nastavka pružanja pojedinačnog otpora,morao da lično dođe u Makedoniju pozvao je i Ivca,kao i prinčeve,da se preda.Svestan Vasilijeve snage,Ivac se upustio u pregovore sa carem ne bi li dobio na vremenu,poput Vukanavek i po kasnije.Pregovori o predaji su trajali skoro dva meseca,kada je Jevstahije Dafnomil,novi upravnik Ohrida smislio kako da na prevaru zarobi Ivca i okonča pregovore koji su i samim Vizantincima,očigledno izgledali kao Ivčev pokušaj da dobije na vremenu.
Dafnomil je odlučio da sa dve sluge ode Ivcu na krsnu slavuVeliku Gospojinu.Ivac se veoma iznenadio kada je na svojim vratima zatekao vizantijskog upravnika Ohrida,ali ga je primio i ugostio,kako to drevni slavski običaju nalažu(Na krsnu slavu je dobrodošao svak.).Posle završetka crkvene službe,zamoli Dafnomil da sa Ivcem porazgovara nešto u četiri oka.Kada su ostali nasamo Vizantinac se baci na njega i u borbi ga,kao fizički snažniji,savlada.Pot om ga je,uz pomoć svojih slugu,svezao i oslepeo,nakon čega ga je pravo sa slave odveo pred Vasilija.Ivac je potom utamničen,dok je Dafnomil za uslugu koju je učinio Carstvu,nagrađen upravom nad Dračem.

Ostali pokušaji otpora u Makedoniji

Vojvoda Gavra je pokušao da nastavi borbu uz pomoć Elemaga Francisa,koji je bio Vasilijev zapovednik Bera.Međutim na carskom dvoru se doznalo za te pregovore,posle čega je Gavra zarobljen i oslešljen,dok je Francis uspeo da se opravda pred carem i zadrži svoj položaj.
Posle pada Srbice,vojvoda Nikolica je oslobođen kao sin vizantijskog velikaša.Međutim,on je po svom oslobođenju nastavio borbu protiv Vizantije tokom koje je nekoliko puta pokušao da oslobodi Srbicu,ali bez uspeha.Nakon sloma Makedonskog carstva početkom 1018.godine,on je nastavio sa borbom,ali se na kraju predao Vizantincima kada je shvatio da otpor uzaludan.On je nakon toga okovan i sproveden u Solun gde je zatočen.
Tako je krajem 1018.godineVasilije II slomio sve vrste otpora u Makedoniji.

Pad Srema

U današnjem Sremu,kao poslednji slobodni Samuilov vojvoda vladao je Sermon.
http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12804 &postcount=43
Tadašnji upravnik Beograd i Sermonov sused Konstantin Diogen(otac kasnijeg cara Romana Diogena) pozvao ga je da se susretnu na sred reke Save radi jednog ličnog dogovora,a pratnju je trebalo da im sačinjavaju tri sluge.Tokom sastanka Sermon je ubijen,nakon čega je Diogen sa vojskom krenuo na Sirmijum(današnju Sremsku Mitrovicu).Kada je Diogen sa vojskom stigao do grada Sermonova udovica je,poput Vladislavove udovica koja je predala Makedonsko carstvo,bez borbe predala Sermonovu zemlju Vizantincima,čime je 1019.godine konačno ugušen ustanak komitopula.

Sermon

http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12803 &postcount=42




Teritorija kojom je vladao Sermon u 11. veku


Sermon je bio vladar Srema u 11. veku, vazal makedonskog(bugarsko g) cara Samuila. Sermonova rezidencija se verovatno nalazila u Sremskoj Mitrovici, gde je kovao sopstvene zlatnike. Tri takva zlatnika nađena su u blizini Novog Sada, u jednom petrovaradinskom vinogradu, što nam potvrđuje da se Sermonova vlast prostirala i na ovom području.
Posle pada Samuilovog carstva,kao poslednji slobodni njegov vojvoda vladao je Sermon.Tadašnji upravnik Beograd i Sermonov sused Konstantin Diogen(otac kasnijeg cara Romana Diogena) pozvao ga je da se susretnu na sred reke Save radi jednog ličnog dogovora,a pratnju je trebalo da im sačinjavaju tri sluge.Tokom sastanka Sermon je ubijen,nakon čega je Diogen sa vojskom krenuo na Sirmijum(današnju Sremsku Mitrovicu).Kada je Diogen sa vojskom stigao do grada Sermonova udovica je,poput Vladislavove udovica koja je predala Makedonsko carstvo,bez borbe predala Sermonovu zemlju Vizantincima,čime je 1019.godine konačno ugušen ustanak komitopula.

Jovan Vladislav je bugarski car. Vladao je od 1015. do 1018. godine. Bio je sinovac cara Samuilo (vl. 997.-1114.) i naslednik na prestolu Samuilovog sina Gavrila Radomira (vl. 114-115).

Petar Deljan




Petar Deljan biva proglašen za cara u Beogradu(Ilustrovana istorija Jovana Skilice)


Petar Deljan(Odeljan) je bio vođa drugog slovenskog ustanka protiv Vizantije,koji je izbio u leto1040.godine i bio u krvi ugušen 1041.godine.Ustanici su pod njegovim vođstvom oslobodili Pomoravlje,celu današnju Makedoniju,dračku temu,oblasti oko Vitoše i Osogova,severdanašnje Grčke(Periferije Epir,Tesaliju,Zapadnu Makedoniju i Središnju Makedoniju),zauzevši gradove Beograd,Niš,Skoplje i Drač.Deljan se izdavao za Samuilovog unuka,na osnovu čega je u Beogradu 1040.godine proglašen za cara,nastavljača Samuilovog carstva.

Poreklo

Petar Deljan se izdavao za Samuilovogunuka i sinaGavrila Radomira,ali je na osnovu postojeće istorijske građe to nemoguće potvrditi.Ukoliko je on to zaista bio,verovatno je nekako uspeo da izbegne Vladislavovnož ili zarobljeništvo i stigne do Mađarske u kojoj je odrastao u izgnanstvu.Pretposta vlja se da se priključio ustanicima kada su oslobodili Beograd,koji se nalazio na granici Vizantije i Mađarske,čime se objašnjava zašto je baš u Beogradu proglašen za cara.
Međutim,verovatnij e je da je Deljan samo bio sposobni čovek iz naroda koji se našao na čelu ustanka i koji je proglašen za cara u prvom većem gradu koji je oslobođen,a to je bio Beograd.
Treba imati u vidu da je Vladislav u svom nastojanju da dođe do prestola uklonio ne samo svog brata i Samuilovog naslednika Gavrila Radomira(Deljanovog potencijalnog oca) i njegovu ženu(Deljanovu potencijalnu majku),nego i Samuilovog zeta,srpskog kneza Jovana Vladimira,zbog čega je teško poverovati da bi ispustio iz svojih ruku i Radomirovog sina koji bi polagao veća prava na presto od njega.

Tok ustanka

Slovenski ustanak u Pomoravlju 1040-1041.
http://www.vumidet.net/forum/showpost.php?p=12809 &postcount=47

U leto1040.godine buknuo je u Pomoravlju ustanak protiv Vizantije na čijem čelu se našao Petar Deljan.Ustanici su ubrzo osvojili Beograd,Niš i Skoplje,prenevši žarište pobune u Povardarje.Ubrzo je slovenska pobuna izbila i u dračkoj temi i na njenom čelu se našao izvesni Tihomir.Dve grupe ustanika su se brzo povezale,a vođenje je preuzeo Deljan,nakon što je Tihomir,po njegovoj naredbi,ubijen kamenovanjem.
U septembru se ustanicima pridružuje Samuilovunuk i bivši vizantijski činovnik Alusijan.Ustanici uskoro osvajaju Drač,a pobuna se proširuje na severne delove današnje Grčke.Oslobođena teritorija tada je obuhvatala Pomoravlje,celu današnju Makedoniju,dračku temu,oblasti oko Vitoše i Osogova,severdanašnje Grčke(Periferije Epir,Tesaliju,Zapadnu Makedoniju i Središnju Makedoniju).Ustanici su pokušali da zauzmu Solun,ali pod njegovim bedemima bivaju teško potučeni,nakon čega dolazi do sukoba Deljana i Alusijana.Petar uskoro biva oslepljen po Alusijanovoj naredbi(ili ga je čak sam Alusijan na jednoj gozbi napio,nakon čega mu je odsekao nos i oslepeo ga),koji se nakon toga vraća u Vizantiju stvorivši opšte rasulo među ustanicima.Vizantijska vojska posle toga počinje da uništava razbijene ustanike,zarobivši oslepljenog Petra kod Ostrova.Tokom 1041.godine ustanak je u potpunosti ugušen.
Petrova dalja sudbina nije poznata,ali se pretpostavlja da je svoj život okončao u vizantijskom zarobljeništvu.

Konstantin Bodin







Granice Kraljevstva Slovena u doba kralja Bodina


Konstantin Bodin, kralj Slovena (1081 - poslije 1101). Bodin je bio sin prvog zetskogkralja Mihaila. Kao mlad princ učestvovao je u buntovnim borbama protiv Vizantije. Kad je u Makedoniji1073 buknuo ustanak protiv grčke vlasti, pomogao ga je kralj Mihailo, i na molbu ustanika poslao im je Bodina s pomoćnim četama. U Prizrenu je onda Bodin proglašen za cara. Spočetka je imao uspjeha. Njegova vojska je osvojila Skoplje, a on sam Niš. Ali bila je greška što je razdvojio svoje snage, pa jedan dio vojske, s vojvodom Petrilom, uputio na jug, a sam pošao na sjever. Južna vojska bila je potučena kod Kostura, a ni sjeverna, prepolovljena po snazi, nije mogla da se održi. Kod Pauna na Kosovu Bodin je bio poražen, zarobljen i odveden, najprije u Carigrad a poslije u Antiohiju. Otuda se spasao pomoću mletačkih mornara najmljenih od strane kralja Radoslava, Mihailovog brata i nasljednika na vladarskom prijestolu Duklje (dok se u drugim izvorima spominje da ih je unajmio sam Mihailo). Poslije 1081 došao je na kraljevski prijesto, iza očeve smrti. Duže vremena iskorištavao je borbe između Vizantije i Normana, koji su iz Italije bili počeli svoja vojevanja na Balkanu. Iako obavezan Vizantiji, Bodin je u borbama ili ostajao neutralan, ili je ratovao za svoj račun, osvajajući Rašku, Bosnu i Hum. Poslije poraza Normana (1085) Vizantijci počeli su se svetiti za takvo držanje i Srbima. Veze između Bodina i Normana nisu mogle ostati nepoznate. Njegova žena Jakvinta, bila je kći Arhiriza, vođe normanske stranke u Bariju. — Raški župan Vukan, Bodinov vazal, isticao se u vrijeme od 1086. do 1096. kao aktivan protivnik Vizantije i često je, vjerovatno u sporazumu s Bodinom, prodirao prema Kosovu i Metohiji. Sam Bodin u novim borbama nije imao stare sreće, i sve se manje isticao, zauzet borbama u porodici. Njegovi mnogobrojni srodnici bili su nezadovoljni kraljicom Jakvintom, koja je previše gledala sopstvene interese. Radi tih porodičnih kriza Bodin je došao u sukob i sa Dubrovnikom, koji je davao utočišta progonjenim srodnicima. 1096/97 prolazili su kroz Bodinovu državu francuski krstaši pod vođstvom grofa Rejmonda Tuluškog. Bodin ih je lijepo primio u svojoj prijestolnici Skadru. Godina Bodinove smrti nije utvrđena. Stavlja se između 1101—16.

Slovenski ustanak u Pomoravlju 1040-1041



Slovenski ustanak u Pomoravlju 1040-1041 je drugi u nizu slovenskih ustanaka na prelazu između dva milenijuma protiv vizantijske vlasti sa ciljem poboljšanja života slovenskog stanovništva.Na čelu ustanka bio je Petar Deljan, koji je u Beogradu 1040.godine proglašen za cara,naslednika Samuilovog carstva.Kasnije mu se u vođstu pridružio sin Jovana Vladislava Alusijan.Uskoro je Deljan po Alusijanovoj naredbi ubijen kamenovanjem,nakon čega je Alusijan prebegao Vizantincima napustivši ustanike.Vizantijska vojska je potom bez većih problema 1041.godine ugušila obezglavljeni ustanak.



//
Razlozi za ustanak

Kriza koja je zahvatila Vizantiju u XI veku dovela je na carski presto niz nesposobnih vladara.Tako se vrhovna vlast,nešto posle 1034.godine,našla u rukama dvorskog evnuha Jovana Orfanotrofa,koji nije birao sredstva da bi napunio carsku kasu i svoje džepove.Za nove namete vizantijski istoričar Jovan Skilica je napisao:

„...nameti su postali toliko mnogobrojni da me je sramota da ih nabrajam“ (Jovan Skilica,vizantijski istoričar)

Njegova vladavina nametnula je slovenskom stanovništvu,koje je do pre samo par decenija živelo u Samuilovoj državi,obavezno plaćanje poreza u novcu umesto u naturi kao do tada.Ovakva odluka izazvala je revolt među Slovenima.
Drugi razlog za podizanje novog slovenskog ustanka bila je otvorena helenizacija koju je Carstvo otpočelo da sprovodi.Autokefalna slovenska crkva koju je stvorio Samuilo nastavila je da postoji i nakon propasti njegove države,sa tim što je sa nivoa patrijaršije spuštena na nivo arhiepiskopije,ali je i dalje zadržala svoju samostalnost i slovensko obeležje.Međutim,to se promenilo 1037.godine,kada je slovenski ohridski arhiepiskop Jovan umro,vlast u Carigradu je na njegovo mesto postavila hartofilaksa crkve Božanske Mudrosti u Carigradu,Grka Lava.

Tok ustanka

Pritisci carske vlasti na slovensko stanovništvo postali su nesnosni i u leto 1040.godine u Pomoravlju izbija ustanak protiv Vizantije.Ustanici su ubrzo oslobodili Beograd i veći deo Pomoravlja.Na čelu ustanka bio je Petar Deljan(Odeljan),koga su ustanici u Beogradu proglasili za cara,naslednika Samuilovog carstva.Deljanovo poreklo je nepoznato,ali je on za sebe tvrdio da je sin Gavrila Radomira odnosno Samuilov unuk,mada je moguće da je samo želeo da sebi da legitimitet.Ustanici nakon toga oslobađaju Niš i Skoplje,nakon čega se ustanak preliva u Povardarje i vrlo brzo je jezgro nekadašnje Samuilove države ponovo bilo slobodno.

Ustanak u dračkoj temi

Brzo širenje ustanka,primoralo je Vizantiju da interveniše bez prethodnih priprema.Zbog toga je drački strateg Vasilije Sinadin dobio naredbu da sa svojim trupama hitno uguši pobunu.Međutim pre nego što je Vasilije uspeo da se sukobi sa ustanici,carska vlada ga je hitno pozvala u Carigrad da se opravda jer je u dvorskim spletkama optužen za izdaju.Na njegovo mesto je postavljen njegov dotadašnji zamenik,koji je već bio omražen u narodu.Kada se u dračkoj temi pročulo za Vasilijevu smenu i za to ko je novi strateg,narod se digao na oružje,a za vođu ustanka je proglašen izvesni Tihomir.Dve ustaničke vojske su se brzo povezale u jednu i ustanak se proširio na dračku temu.Prilikom jednog sastanka vođstva ustanka Tihomir biva ubijen kamenovanjem po Petrovoj naredbi,posle čega on ostaje jedini vođa ustanika.

Dolazak Alusijana i širenje ustanka

Ustanak se širi i na sever današnje Grčke,a pred ustanicima iz Soluna beži i sam car Mihajlo IV Paflagonac koji se u njemu slučajno zatekao.Iako Deljanovi ljudi nisu udarili na sam grad u borbama je izgleda stradao deo carske kase.Uskoro(u septembru 1040.godine),se ustanku priključuje nekadašnji vizantijski činovnik i poslednji sigurni Samuilov potomak i njegovi unuk,sin Jovana Vladislava Alusijan.Ustanak je nastavio da se brzo širi i sada je obuhvatao Pomoravlje,celu današnju Makedoniju,dračku temu,oblasti oko Vitoše i Osogova,sever današnje Grčke(Periferije Epir,Tesaliju,Zapadn u Makedoniju i Središnju Makedoniju),a pred ustanicima je poklekao i utvrđeni Drač.

Opsada Soluna [

Sledeća meta ustanika bio je Solun,najtvrđi grad u Vizantiji posle Carigrada i večita meta slovenskih napada.Opsadu grada predvodio je Alusijan.Međutim Solun nije bio Drač,a Vizantija se u međuvremenu oporavila od prvobitnog šoka i počela je da ustanak tretira kao svog glavnog neprijatelja.Jako utvrđenje i uvežbana profesionalna vizantijska vojska koja je branila bedeme uspešno je odbila napad ustanika i nanela im strahovit poraz.

Alusijanova izdaja

Nakon poraza pod Solunom između Deljana i Alusijana dolazi do sukoba,jer je Deljan za neuspeh optužio Alusijana.Njihov sukob se okončao u Alusijanovu korist,pošto je po njegovoj naredbi Deljan oslepljen(ili ga je čak sam Alusijan na jednoj gozbi napio,nakon čega mu je odsekao nos i oslepeo ga).Nekadašnji vizantijski strateg u Jermeniji Alusijan,je neposredno nakon ovoga napustio ustanike i vratio se u Vizantiju,ostavivši ustanak bez vođe.
Iako za to nema sigurnih istorijskih zapisa,pretpostavlja se da je Alusijan od početka bio poslat iz Vizantije da uništi ustanak,ne bi li povratio svoje nekadašnje posede i položaj.On je,iako sin ustaničkog vođe,uspeo da izgradi karijeru u Vizantiji i dođe do položaja stretega u Jermeniji.Međutim,on je nakon toga pao u nemilost,tako da je ubrzo ostao bez položaja i poseda,a na kraju je morao i da se skloni iz Carigrada.Po povratku u Vizantiju vraćeni su mu posedi i dodeljena mu je visoka titula magistra(lat: magistros).
Tako je Alusijan postao odgovoran za propast drugog slovenskog ustanka protiv Vizantije,kao što je njegov otac Jovan Vladislav bio odgovoran za propast prvog.Posle poraza na Belasici i Samuilove smrti,Jovan Vladislav se umesto borbe protiv Vizantije,upustio u borbu protiv svoje braće i rodbine oko vlasti.U tom sukobu po njegovim naredbama stradali su Samuilov naslednik Gavrilo Radomir i Samuilov zet,srpski knez Jovan Vladimir.

Propast ustanka [

Posle Alusijanovog povratka u Vizantiju ustanak je bio obezglavljen i u rasulu,tako da su vizantijske snage ubrzo otpočele gušenje ustanka,zarobivši kod Ostrova oslepljenog Deljana.Vizantinci su potom zauzeli utvrđeni Prilep koji je branio Manojlo Ivac(verovatno potomak Samuilovog vojvode Ivca).Poslednji otpor ustanici su pružili 1041.godine kod Bojane(nedaleko od današnje Sofije),posle čega je ustanak konačno i definitivno ugušen.Međutim,razlo zi njegovog podizanja su ostali i oni će tri decenije kasnije dovesti i do treće slovenske pobune i to u najgorem trenutku po Vizantiju.

nastavice se

Beograd-Singidunum, prvi deo
Published January 24, 2007 Castrum legionis , Municipium Singidunum 2 Comments

Beogradjani znaju gde je omanji trg koga su sami prozvali Plato. Gledano, na trg, iz Vasine ulice, levo je zgrada Filozofskog fakulteta, desno Kapetan Mišino zdanje, u sredini spomenik Njegošu. Izmedju spomenika Njegošu i Kapetan Mišinog zdanja nalaze se tri polukrušne apside, sagradjene od cigala-izrazito velikih dimenzija. Da li ste se upitali nekad šta je to i zašto je tu.

Mudri profesor, čini mi da se preziva Ličina, kad je projektovao zgradu Filozofskog fakulteta i izgled ovog trga, osetio je da će prošlost ukrasiti sadašnjost Beograda i mučio se dok je našao rešenje da ostatke rimskog Singidunuma-prvog poznatog imena Beograda, srećno uklopi u vizuru modernog grada.

Te tri apside su ostaci rimskih termi - javnog kupatila grada Singidunuma, koji je u trećem veku imao oko dvadeset hiljada stanovnika. Nije mali broj složićete se. Nešto zapuštenih ostataka na Kosančićevom vencu, nešto u Rimskoj dvorani (o kojoj ću kasnije pisati) - to je sve što se može videti od grada u kome je četiri veka boravila IV Flavia legija, u srećnim vremenima Rimske imperije, zvana srećna (felix).

Prošlost treba poštovati jer je proistekla iz sadašnjosti. Kakva nam je sadašnjost takva će nam biti i prošlost i budućnost. A kako se mi odnosimo prema prošlosti? Siguran sam da niko od vas ko čita ovo nije znao da se radi o ostacima rimske arhitekture. Zar na ovaj način da se upoznajemo sa svojom prošloću. Gde su odgovrni u ovom gradu, gde je taj Zavod za zaštitu spomenika. Jedna tabla sa kratkim obavešenjem i ništa više.

Ostaje mi da konstatujem: Beograde, treba te privesti da odgovaraš jer ne poštuješ zakonske i moralne norme ovoga vremena.

Beograd-Singidunum, drugi deo
Published January 31, 2007 Castrum legionis , Municipium Singidunum 1 Comment

U Beogradu, u Knez Mihailovoj ulici broj 56, neposredno pored parka Kalemegdan, nalazi se zgrada, koja je nekada bila hotel Srpska kruna, u kojoj je, danas, Biblioteka grada Beograda. U podrumu ove zgrade nalazi se jedna prostorija koju zovu Rimska dvorana. Zašto je tako zovu?

Prilikom adaptacije ove zgrade za Biblioteku naišlo se na ostatke jugoistočnog bedema Rimskog vojnog logora (castrum) koga je sagradila IV Flavia legia. Ustanovljeno je da pojedini zidovi zgrade Biblioteke leže na ostacima rimskog bedema. Srećna je okolnost da je rimski bedem, na ovom mestu, širok skoro pet metara pa je time omogućeno da se on sačuva i delimično prezentuje posetiocima ove dvorane. Istina, sve što je ovde sačuvano, sačuvano je u temeljnoj zoni. Posetioci mogu videti deo bedema sa lučnim otvorom u temeljnoj zoni. U ovom otvoru vidi se olovna cev, sačuvana in situ, kojom je dovodjena voda u kastrum. Desno od otvora nalazi se jedan deo kule, od brojnih kula kastruma, takodje vidljiv. Sve u svemu, ovde se mogu videti tri celine: deo bedema, deo vodovoda i deo kule. Ali, ima u podrumu Biblioteke i drugih rimskih ostaka arhitekture, koji nisu vidiljivi, a o kojima ću kasnije pisati.

Neposredno pored rimske kule, u Rimskoj dvorani, otkriven je i turski bunar, dubok preko deset metara, ali je on ispod poda dvorane i dobro osiguran, tako da se ne treba plaštiti da će se upasti u njega kad budete prisustvovali nekoj od brojnih društevnih aktivnosti, koje se odvijaju u ovoj prostoriji Biblioteke grada Beograda. Sve ovo upućuje da su se u Beogradu vekovima smenjivali narodi i kulture.

Rimska dvorana je još samo jedan sačuvani kutak istorije Beograda, koga su razni narodi različito nazivali: SINGIDUNUM, ALBA BULGARIAE, ALABANANDOR, NANDORALBA, NANDORFEJERVAR, GRIECHISCH WEISSENBURG, ALBA GRAECA, CASTELBIANCHO. Medjutim, slovensko ime grada: Beograd nadživelo je sve ove nazive. I dobro je što je tako.

Beograd-Singidunum, treći deo
Published February 2, 2007 Castrum legionis 0 Comments

Rimski novac Carausius-a (Markus Aurelius Mausaius Carausius, rimski imperator, uzurpator, vladao od 287-293). Avers: IMP CARAVSIVS P F AVG, revers: LEG IIII FL = LEG(io) IIII FL(avia)

Ne verujem da ima nekoga, u Beogradu, da nije prošetao parkom Kalemegdan. Sigurno znate gde je Mali a gde Veliki Kalemegdan. Ako niste znali Mali Kalemegdan je desni deo parka, kad udjete iz Uzun Mirkove ulice, a Veliki Kalemgdan levo. Kada prodjete ovaj park, svejedno da li ste ušli u njega iz Uzun Mirkove ili Knez Mihailove ulice, ili… ispred vas će se isprečiti Beogradska tvrdjava: moćna i zastrašujuća svojom veličinom, brojnim kapijama, bastionima… i opekom koju vreme iz godine u godinu sve više nagriza.

A da li ste znali da je u jednom vremenu, na prostoru parka Kalemegdan i Beogradske tvrdjave a i u delu današnjeg grada, postojala jedna tvrdjava, koja svojim dimenzijama nadmašuje današnju Beogradsku tvrdjavu. Da postojala je! Ta tvrdjava i njeni delovi su samo, danas, delimično sačuvani. Tu tvrdjavu sagradili su legionari Rimske imperije i pripadnici rimske civilizacije, koja nam je u nasledje ostavila… pomenimo samo rimsko pravo i rimsku arhitekturu. I to u vreme kada se naš grad, Beograd, zvao Singidunum.

Kao i sve tvrdjave i Rimska tvrdjava imala je svoje kapije kroz koje se ulazilo u tvrdavu. E, kroz jednu od tih rimskih kapija ući ćemo i mi i to onom kojom se najlakše ulazilo u tvrdjavu (logor, castrum).

Ta rimska kapija nlazila se na jugoistočnoj strani rimske tvrdjave. Ali, gde se ona nalazila i da li je danas vidljiva? Na žalost ne, ali arheoliški je potvrdjena. Kad sam pisao o Rimskoj dvorani (Beograd-Singidunum, drugi deo) napisao sam da u podrumu Biblioteke grada Beograda ima rimskih ostaka arhitekture koji nisu vidljivi. Do Rimske dvorane (u kojoj su vidljivi ostaci bedema kastruma) nalazi se druga prostorija koja služi kao depo knjiga Biblioteke. U toj prostoriji, ispod današnjeg poda, konstatovana je jedna kula ove rimske kapije, dok je druga kula arheološki istražena, naspram Biblioteke, u parkiću gde se nalazi spomenik Milanu Rakiću (bacite nekad pogled na ovaj spomenik i na ulaz u Biblioteku, nije nekad loše u detaljima poznavati svoj grad). Prema tome, današnja Knez Mihailova ulica je deo rimske ulice kojom se ulazilo u rimsku tvrdjavu (rimski vojni logor-castrum) i to baš na mestu gde je Biblioteka grada Beograda, tačnije gde je ulaz iz Knez Mihailove ulice u Biblioteku. Na ovom mestu je početak Rimske tvrdjave-delimično sačuvane i na pojedinim mestima dosta dobro vidljive. Prisetite se, ako udjete na Kalemegdan iz Knez Mihailove, koliko vam treba vremena do prve kapije (Karadjordjeva kapija) Beogrdske tvrdjave.

Kroz ovu jugoistočnu kapiju rimskog vojnog logora prošli smo mi arheolozi, a njome su, četiri veka, prolazile generacije rimskih legionara - pripadnika IV Flavia legije sa visoko podignutom zastavom na kojoj je bio LAV - simbol legije (vidi gore sliku).