Cilibarska Soba

[zeljketa]

Orginalna Cilibarska soba je napravljena 1701. god.u Konigsbergu za palatu Frederika I Sarloteburg(Charlott eburg) u Berlinu .(Frederik I je rodjen u Konigsburhu 11.jula 1657 a umro je u Berlinu 25 februara 1713.)On je bio prvi Pruski kralj i on je bio taj koji je dao nalog za izradu Cilibarske Sobe.

Tokom velikih rekonstrukcionih radova na kraljevskoj palati u Berlinu,po narudjbi Frederika I ,arhitekta Andreas Schluter dobija ideju da koristi cilibar,materijal koji do tada nije bio koristen u dekoraciji enterijera,da bi uredio jednu od soba u palati.Na insistiranje Sophie Charllote,druge zene Frederika I,kralj daje zeleno svjetlo za pocetak radova na Cilibarskoj Sobi.Ova nesvakidasnja ideje je bila lako izvodiva posto je u kraljevskim magazinima bila deponovana enormna kraljevska kolekcija cilibara.Andreas Schluter je u izradi koristio i tri panela njemackih majstora iz 17-og vijeka koja su bila naglaseno ukrasena cilibarom.

Arhitekt je pozvao Gottfrida Wolfram-a da zajedno rade na izradi Sobe.Wollfram je bio glavni majstor za cilibar na dvoru danskog kralja Fridrika IV.U aprilu 1701 Wollfram dolazi u Berlin sa pismom preporuke danskog kralja i pocinje sa radovima.Orginalni projekt je bio dovrsen tek do polovine zbog toga sto je Andreas Schluter bio otpusten nakon cega je napustio Berlin.Njegov naslijednik ,na mjestu glavnog arhitekte,je bio Svedjanin Eosader Van Goethe,ali i on uskoro biva otpusten zbog lose suradnje sa cilibarskim majstorom.

Nakon ovoga kralj odlucuje da se posao nastavi u samom Charllotebrug dvorcu ,te svi do tada napravljeni cilibarski fragmenti bivaju tamo poslati.!707 se pocinje raditi na zavrsnoj fazi posla sa dva majstora iz Danciga:Gottfried i Ernest Schacht.Ova zavrsna faza je trajala skoro 5 godina.Godine 1713 Fridrik I umire i tada posao na izradi cilibarske sobe biva zaustavljen.Novi pruskli kralj ,Fridrih Wilhelm I,nije imao potrebu za ovom Sobom,te svi do tada napravljeno dijelovi od cilibara zajedno sa nacrtima bivaju preneseni u Berlin i prepusteni zaboravu.

I u Rusiji se takodje pricalo o Cilibarskoj Sobi,zbog cega ruski car Petar Veliki odlucuje da tu sobu dobije za svoju umjetnicku kolekciju.1716 se on,na svom putovanju u Francusku,susrece sa Fridrihom I u Hellebernu nedaleko od Berlina i nedugo poslije tog susreta on prima Cilibarsku Sobu,zajedno sa jahtom "Liburnika", kao diplomatski poklon.On ce za uzvrat,dvije godine poslije,pruskom caru kao poklon poslati 55 grenadira.(Fridrih Wilhelm I je imao malo cudan hobby;on je sakupljao gorostasne vojnike za svoju grenadirsku regimentu)

Ruski predstavnik na pruskom dvoru,grof Alexei Golovin,je pratio transport sa dijelovima Cilibarske Sobe.18 sanduka sa cilibarom je natovareno na 8 kola i prvo prevezeno na Konigsberg,a onda u Mamel,gdje su bili 6 nedelja.6 januara 1717 je posiljka preuzeta od strane glavnog dvorskog majstora grofice Gurland,a u ime ruskog cara Petra Velikog.Transport je isao preko Rige do Sint Petersburga gdje ga preuzima general Guverner Alexsandar Menshikov i otpakiva ga slijedeci instrukcije iz Berlina.

Nazalost,tada se nije znalo kako Cilibarska soba treba da bude postavljena ,te zato cilibar biva prebacen u jedno krilo ljetne rezidencije,gdje se nalazila i carska umjetnicka soba.

Dolaskom na vlast kcerka Petra Velikog,carice Elizabeta,odlucuje da ,skoro zaboravljenu, Cilibarsku Sobu instalira u jednom prostoru njene zimske rezidencije.Njen glavni arhitekt,Bertolomeo Francesko Rastelli,dobiva zadatak da to organizuje.On poziva 1743.italijanskog majstora Alexsandra Martella da dijelove Cilibarske Sobe obnovi i koriguje.Za dekoraciju cijele prostorije u zimskoj rezidenciji nije bilo dovoljno cilibara ,pa Rastelli koristi spiglom prekrivene stubove,a dodatne panele boji u cilibarskom stilu.

1745 carica dobija od Fridrih I i cetvrti panel uradjen prema projektu Antona Reicha.Cilibarska Soba je montirana 1746 i biva koristena za oficijelna primanja.

U julu 1755 carica Elizabeta daje nalog Francesku Rostelliju da Cilibarsku Sobu preseli u Katarina Palatu u Carsko Selo(TSarskojo selo)U zimskoj palati je soba rastavljena,zapakova na u sanduke i pjesice prebacena u Carsko Selo.

S obzirom na delikatni karakter materijala i cinjenicu da komadi mogu pasti i polomiti se,biva postavljen specijalni staratelj za Cilibarsku Sobu,a koji je imao zadatak da ovu odrzava.1758 za tu funkciju biva pozvan Fridrih Regenburg(Friederich Roggenburg) iz Pruske.On je u isto vrijeme upravljao cilibarskom radionicom u Carskom Selu.

1763,carica Katarina II odlucuje da se obojeni paneli zamjene panelima od pravog cilibara,a porucuje jos i nove panele za donje djelove sobe.8 novih ravnih panela sa novim projektima.kao i 8 panela imitacija stubova sa obe strane centralnih ulaznih vrata.

U vise od 5 godina ,koliko je trajao posao,potroseno je 450 kg cilibara i 1770.je projekat napokon potpuno zavrsen.Soba je tada dovedena u stanje kakvo nam je poznato sa starih fotografija.

Cilibar koji pokriva tri zida je bio ranziran u tri horizontalna reda.Centralni red se sastojao od 8 velikih i simetricnih panela.Na cetiri od njih su bile predstave koje su oko 1750 napravljene u Florenci i bili su izradjeni u florentijskoj mozaik tehnici u sa ugradjenim dragim kamenjem.Ovi paneli su bili rad umjetnika Djuzepea Dzokkia i predstavljale su 5 cula;vid,opip,sluh,o kus i miris.Stubovi prekriveni spiglom ispunjavaju prostor izmedju velikih panela.Najnizi red cilibara je sastavljen od cetverougaonih panela.

U jugozapadnom uglu se nalazio jedan mali cilibarski sto sa jednom elegantno povijenom nogom.Dalje uredjenje sobe je bila cilibarom optocena komoda(prema ruskom projektu)i jedna vazna od kineskog porculana.Pored toga u sobi su se nalazila jedna od najvrijednijih kolekcija cilibarskih predmeta koji su izradjeni u 17-om i 18-om vijeku od strane njemackih ,poljskih i ruskih umjetnika.Ova kolekcija se nalazila u specijalnim,sa staklom prekrivenim,vitrinam a.

Stalne promjene temperature i grijanje na ugalj je stetilo cilibaru,pa je zato u 19-om vijeku soba bila tri puta restaurirana;1833,i izmedju 1893 i 1897.Dvadesetih i tridesetih godina proslog vijeka su bile izvedene neke manje reparacije.Velika restauracija je bila planirana prije 1941.god.

Tokom prvih dana drugog svjetskog rata,dok je evakuacija vrijednosti iz Katarinine palate bila u punom jeku,je zakljuceno ,da se zbog lomljivosti cilibara, cilibarska soba ne prenosi iza linija dejstva nego da se sakrije na licu mjesta.Prvo je preko panela poljepljen papir i onda su oni bili prekriveni gazom i pamukom.

Njemacke trupe koje su upale u Carsko Selo su sa sobom dovele specijaliste(takozva ni "Umjetnicki komision")u vojnim uniformama.Nacisti su demontirali Sobu 1945.god.i poslali je ,u potpunoj tajnosti,u sanducima u dvorac Konigsberg u istocnoj Pruskoj (sada Kalinjingrad).

U muzeju dvorca su paneli bili izlozeni u jednoj dvorani na trecem spratu.Direktor muzeja,poznavaoc i specijalist za cilibar,Alfred Rohde pise 1944 da je Cilibarska Soba vracena u njenu domovinu i da se u muzeju ne moze nista ljepse vidjeti od tog bljestavog djela.Nedugo poslije toga Nijemci su se morali povuci pod pritiskom ruskih napada i cilibarska soba ponovo biva demontirana ,zapakovana u sanduke i prevezena na tajno mjesto.Od tada joj se gubi svaki trag,unatoc mnogim velikim potragama.

Potraga

Tokom niza bezuspjesnih pokusaja potrage , od strane ruskih i istocnonjemackih obavjestajnih sluzbi kao i pojedinaca,za mjestom na kojem se nalazi Cilibarska soba su se razvile razlicite teorije o njenoj sudbini.
Najvjerovatnija teorija je ona da je Cilibarska Soba unistena u jednom od saveznickih bombardovanja,ili od strane samih Rusa koji nisu znali sto se krije u sanducima.

U svom dokumentarcu"Potraga za Cilibarskom Sobom"Antoni Wilson intervjuise Lesli Amm,radnicu Alfreda Rohda.Ona tvrdi da ju je ,nakon bombardovanja 30-og avgusta,Rohde odveo u podrum konigsberskog zamka i pokazao joj "medu slicnu masu"na mjestu gdje je bila sklonjena Cilibarska Soba.Nije jasno zasto onda Rohde to nije ispricao ruskom NKVD-u prilikom istrage?U slucaju da su sobu zapalili sami ruski vojnici ,oni su morali osjetiti tako intenzivan miris kao da je u zrak dignuto 1000 kilograma parfema.Medjutim tako nesto nije zabiljezeno,a i nije pronadjen ni jedan komadic metala koji je koristen kod izrade panela.U svakom slucaju ruski Nkvd nije vjerovao u ovu teoriju ,jer u suprotnom nebi potrosili toliko radnih sati na traganju za Cilibarskom Sobom.

Oni koji vjeruju da su Rusi zauzeli Konigsberh tako sto su ga potpuno opkolili i izolirali,misle da se Cilibarska soba jos uvijek nalazi u Konigsbergu ,deponova i vec izgubljena u podrumima ili davno zatvorenim i zaboravljenim tunelima i bunkerima.Drugi vjeruju da su sanduci natovareni na neki od brodova,a kao najcesce pominjani je "Wilhelm Gustloff" koji je potonuo, sa svom posadom i putnicima,nakon sto je bio torpedovan od strane ruske podmornice.Ovaj brod su u vise navrata pretrazili ronioci, ali do sada nosu pronasli nista.Nije nemoguce i to da je Cilibarska Soba deponovana ,u potpunoj anonimnosti,u nekom skladistu ili muzejskom podrumu.Jedno drugo izgubljeno blago("Trojansko zlato" iz berlinskog muzeja),za kojim se tragalo godinama ,je pronadjeno 1993 u jednom podrumu Puskin Muzeja u Moskvi.

Tokom niza godina su moguce teorije umnozene;Staljin je kao imao drugu sobu ,a nijemci su odnijeli kopiju;sobu je Gestapo zakopao u rudniku soli,a onda sve one koji su radili na zakopavanju pobili i ostavili u istom rudniku;Cilibarska Soba je razmontirana i prodana americkim vojnicima;njemacki istrazivac tvrdi da bivsi ss oficir iz Brazila ukazuje na jedan rudnik srebra u blizini Berlina,kao na mogucu lokaciju gdje je sakrivena Cilibarska soba;gradonacelnik jednog gradica u Letlandu vjeruje da je Soba na dnu jezera koje se nalazi u blizini....

Najfantasticnije je to da su zadnjih godina par komada ,koja su pripadala Cilibarskoj Sobi,ugledala svjetlost dana.U jednoj operaciji njemacke policije u Bremenu je pronadjen jedan od cetiri florentinska mozaik panela iz Cilibarske Sobe.Ovaj mozaik, koji kombinuje "miris"i "opip",je prepoznat kao autentican po inventarskom broju sa zadnje srane(ovaj komad je vracen Rusima).Nazalost prodavac,koji je htio prodati panel preko svog advokata za 3000000 dolara, pojma nema kako je njegov otac,bivsi njemacki vojnik,dosao do tog panela.
Takodje je svjetlost dana ugledao i jedan stolic koji je stajao u orginalnoj Cilibarskoj Sobi.Izgleda malo vjerovatno da stolic i mozaik iskrsnu otprilike u isto vrijeme,a da su ukradeni tokom haoticnih ratnih dana.Svi koji su vlasnici slicnih komada bi morali gladati stalno iza sebe u slucaju da je istina kako se tvrdi da na Cilibarskoj Sobi lezi kletva.Familija Rohde(muz i zena)koji su ,navodno,umrli od tifusa isti dan nisu bili jedini koji su imali veze sa Cilibarskom sobom,a da su zavrsili na misteriozan nacin .Medju njima je i visoki ruski obavjestajni oficir ,neki general Gusev,koji je poginuo u misterioznoj saobracajnoj nesreci nakon sto se doznalo da je on izvor informacija za jednog novinara koji je istrazivao nestanak Cilibarske Sobe.Najpoznatiji lovac na Cilibarsku Sobu,Georg Stein,kome je u mnogo slucajeva uspjelo da otkrije i vrati ukradena umjetnicka djela,je pronadjen potpuno go u jednoj njemackoj sumi skalperom rasporenog stomaka sto bi trebalo predstavljati ritualno samoubistvo.

Dr. Ivan Santov,direktor Muzeja Katarinine Palate,vecinu prica o Cilibarskoj sobi smatra velikim gluposcu.Njegov favorit medju glupim pricama je ona da su nacisti sanduke sa Cilibarskom Sobom utovarili u podmornicu sa samo onoliko goriva koliko je bilo potrebno da doplovi do odredjenog mjesta i su je tamo potopili.Tamo ona ceka na dnu mora dok su kordinate zaboravljene.On misli i to da ljudi koji su sklonili Cilibarsku sobu mogu biti clanovi neke zatvorene grupe koja svakog ko dodje u blizinu ubije.

[zeljketa]

Rekonstrukcija

Odmah nakon drugog svjetskog rata je bilo planova da se palata u Carskom selu obnovi do starog sjaja.To je tada izgledalo potpuno neizvodivo ako se u obzir uzme stepen njene razorenosti.Mnogo godina je radjeno na rekonstrukciji koja je velikim dijelom bila gotova 2003.god. u kojoj se slavila 300-ta godisnjica postojanja.

1979. godine je Kolegij Ministara Ruske Federacije donjeo odluku da se sama palata,ukljucujuci i Cilibarsku Sobu,u potpunosti rekonstruise.Nada u pronalazak orginalne Cilibarske Sobe je bila vrlo mala,a kad bi soba bila i pronadjena,cilibar bi bio u toliko losem stanju da se vise nista s tim ne bi moglo zapoceti.

Cilibarska Soba je bila najvece svjetsko umjetnicko djelo napravljeno od cilibara.Sastojala se od 100000 komada izrezbarenog cilibara,akcentovano g sa dijamantima,smaragdi ma,zadom,oniksom i rubinima.Cilibarski paneli su prekrivali jednu cijelu prostoriju od 55 m2 i bili su teski oko 6 tona.Cilibarski paneli su ispod cilibara bili potpuno prekriveni lisnatim zlatom i samo za njihovo isjecanje i graviranje je bilo potrebno 10 god.Cesto je soba bila nazivana osmim svjetskim cudomOrginalna Cilibarska soba bi danas vrijedila oko 250 miliona dolara i bez sumnje je najveci nestali umjetnicki rad.

1983,jedan od malo onih koji su vidjeli orginalnu Cilibarsku Sobu,glavni arhitekt Katarinine Palate,Alexsander Kedrinski,zapocinje sa projektom i radom na rekonstrukciji panela.Rekonstrukcij u su vrsili eksperti u radionici Cilibarske Sobe u Carskom Selu.Projekt je bio financiran iz federalnog budzeta.U vise od 20 godina,koliko je trajala rekonstrukcija,je potroseno oko 8 miln.dolara.1999 je potpisan ugovor sa njemackom firmom Ruhrgas AG o investiciji od 3,5 miliona dolarada bi se mogla dovrsiti zadnja faza projekta.
Kada je startovao projekt"rekonstrukci ja"1979. se moralo skoro sve ponovo urediti.U to vrijeme nije bilo vise ljudi koji su znali kako se cilibar treba obradjivatiProces nijansiranja cilibara kuhanjem ili zagrijavanjem sa razlicitim organskim materijalima je morao ponovo biti otkriven.Za rekonstrukciju su bili potrebni strucnjaci za mozaike,pozlatu,rezb arenje drveta,fresko slikarstvo kao i eksperti za izradu bronzanih dijelova.

Godine su potrosene na eksperimentisanje i trazenje odgovarajuci boja ,koje su se mogle vidjeti na starim,crno-bijelim fotografijama i uporedjivanjem sa malim brojem muzejskih eksponata koji su spaseni iz ruku nacista.Jos vise godina je proslo na perfekcionizaciji detalja,kao sto je staro ljepilo,kombinacija pceljinjeg voska i smole cetinara."Zasto ne upotri****ti ljepili iz vremena svemirskih putovanj?",pitali su glavnog arhitektu.On je odgovorio da nakon mnogih testova on zna samo jedno:"Moderno ljepilo moze biti odlicno,ali ja imam dokaz da ce staro ljepilo vrsiti svoju funkciju sigurno 200 godina.Ako nakon 200godina ipak popusti onda moze svako da me kritikuje".

Veliki problem,osim sto se radilo prema starim crno-bijelim fotografijama,je bila cijena cilibara,sto je skoro dovelo do obustavljanja rekonstrukcije.Kilog ram cilibara je tada kostao oko 400 dolara,a za rekonstrukciju su bile potrebne tone tog materijala.Tokom projekta se osjetio nedostatak novca zbog perestrojke.Sponzor RUhrgas je htio u odredjenom momentu da povuce investiciju od 3,5 miliona dolara zato sto je ruska drzava trazila da se na tu sumu uplati porez.

Maria Trufanova,asistent vodje projekta.je izjavila da sada imaju dovoljno cilibara."Mi smo savladali specijalnu i vrlo rijetku formu umjetnosti.Ali sta ce mo mi raditi sa tim znanjem u buducnosti? Mnogi od zanatlija u Carskom Selu su godinama zivjeli samo sa ciljem da restauriraju Cilibarsku Sobu.Znaci li to kraj? Mozda se projekt nastavi dalje",kaze ona puna nade.Ona i njene kolege bi rado isli dalje sa restauracijom drugih projekata,organizaci jom izlozbi i pravljenju suvenira od cilibara za prodavnicu u krugu Palate.Za njih sve zavisi od uspjeha nove Cilibarske Sobe.

Poneki posjetioci ,koji su vidjeli orginalnu Cilibarsku Sobu prije rata,kazu da je nova verzija mnogo svjetlija i manje harmonicna.Boris Igdulov,direktor cilibarske radionice,ima za to njegovo vlastito objasnjenje."Tokom godina je povrsina prve Cilibarske Sobe bila tretirana vise puta sa firnajzom,koji u reakciji sa kisikom dobija tamniju boju.Na cilibaru su se tokom godina stvarale sitne pukotine zbog cega je firnajz prodirao dublje u cilibar od cega je on postajao tamniji i tamniji a nijanse se ujednacavaju.Sigurno je da je nova Cilibarska Soba bolja od one koju su odnijeli nacisti.Mi mislimo da cilibarska soba sada vise lici na onu koju su mogli vidjeti prvi posjetioci orginalne Sobe".

Na pitanje sta ce se dogoditi sa novom sobom ukoliko stara bude pronadjena,on samo slijeze ramenima."Mi mislimo da ce stara soba nekad u buducnosti biti pronadjena,ali ce ona moci samo biti izlozena u stanju u kojem bude pronadjena...a to je u losoj kondiciji.Ko moze jos platiti cijenu restauracije sada kada je toliko utroseno u novu Cilibarsku Sobu?"

Ukupni troskovi restauracije ,na kojoj je radjeno 25 god.,iznose 11 miliona dolara.U to su uracunati i troskovi za odrzavanje rudnika cilibara na obalama Baltickog mora ,kao i troskovi plata radnika koji su tamo radili skoro tokom cijele restauracije.Ako se uzme da je projekat skoro propao zbog nedostatka od 3,5 mil. dolara,a sto je suma koju zapadnjacki muzeji potrose za godinu dana samo na pravljenje kopija,tesko je povjerovati da se nece moci pronaci investitor za obnovu stare Sobe ,ako se ona ikad pronadje.

Ali u bliskoj buducnosti ce se Katarinina palata kupati u slavi novog majstorskog djela,perfektno izvedenog do najsitnijeg detalja.Izgleda da ova<potpuno ruska Cilibarska soba,ima nesto sa starom misticnom aurom.Radnici koji su u Dortmundu postavljali jedan panel za izlozbu,govore o jednoj vrsti"bioloskog energetskog polja"koje je nestalo tek kada je panel pokriven staklom.Ivan Santov to potvrdjuje:"Mi svi osjecamo tu specijalnu energiju ovdje u muzeju i u Sobi u palati.